The Utopia of Emracing the World; Live with Us Share with Us

                      Ozlem, one of the villagers is telling her friend, Cemile on the street, “A young woman, Maya, from Canada is living with us currently. We eat together in the backyard of our home under the grapes tree, talk about our traditions, weddings, dishes and songs. Hey wait! We also learn the nicest words in our mother tongues. We come together at the same place every night when the evening breeze cools the weather down. The lovely conversation goes on all night. Why don’t you join us tonight?” Ozlem is not the only local person who is having special time in the summer time. There are lots of other local families enjoying the same experience in the village called Ekinci (Aydiy former name in Arabic) in Antakya, Turkey. How does it happen? Servas volunteers from different countries and our country come to stay in the village with the families for a while within the Live with Us Share with Us Children programme. They teach kids different subjects such as dancing, drama, pantomime, music, languages, maths, and recycling, environmental issues and children rights during the cool hours of the day. Servas has completed the programme the fourth time this summer. 

                     What’s Servas? Servas is a peace and friendship organization which was founded in 1949. It has 30 thousand members across the world. Servas members travel and stay with other Servas people in their homes for cultural exchange and building thrust and friendship. They get the chance to face their prejudices and replace them with the first hand information during their stay with local people. The brainchild of Servas, Bob Luitweiler, developed Servas idea after the World War II believing that; “If people host other people in their homes, they will certainly feel much closer to each other and the countries will be less willing to start up a war”. It can be said that Bob was not able to stop wars all around the world but still he could open a huge way full of peace steps to germ numerous friendship with this peace organization. Servas members have gained lots of homes with local friends living in them in countries they would never dream of seeing or travelling.

                     Following Servas founder’s utopia of world brotherhood and world without borders we came to the end of Servas Live with us Share with Us Children Programme the fourth time which has turned to be traditional and been widely accepted by local people in a village 45 km far from the border of Syria. The weird thing was that we were trying to raise peace feelings in kids while the war planes flying over our heads. Anyway, we came together with the kids every day, played exciting games and dances which are quite new for us when the weather is cool enough under the berry and grape trees. The volunteers, who are peace lovers, talked to 50 kids more or less and their families about peace, living together peacefully and loving all living things on earth as much as we love ourselves. We also agreed with the idea that every person could develop friendship with people in Syria or any people throughout the world with no race, language, religion and gender discrimination. Kids were very surprised to hear the ideas; “the borders were drawn by pencils and can be easily erased with an eraser”. We shared our homes, stories, songs, jokes and clothes with the volunteer people coming from Russia, Canada and Switzerland in our village that became a festival area for 12 days. Maya, with her Arabic roots and background, told kids about their rights of playing games, having healthy environment, food, education and love using her favourite Arabic and English words. Then, kids drew pictures with the images of these values and displayed them on the walls. The parents watched the pictures wearing lovely smiles on their faces and got the message. A-64 -year old young woman, Martine taught kids how to express themselves using their bodies with no words; Pantomime and making masks. The gardens and streets turned to be like a stage for a while. And the kids were the players.

                       Christina helped kids to use their right to be kids using various dances and creative co-operative games. The little kids appeared in the garden where the activities took place very early in the mornings every morning showing no tiredness. The owner of the garden, Aunt Huriye, had lovely conversations with the kids and she encouraged them to pick up and eat ecologic cucumbers, tomatoes and cherries before breakfast. Serap, the mother of the triplets, tells the passion of their children to attend this progamme with these words; “It is always  hard for me to wake the kids up during school days. But when this programme starts every year three of them wake up themselves and leave home with a rush without breakfast and screaming; “we are going to Servas”. Yes, they come to Servas. Christina had special time not only with the kids but also with adults. She woke up at 06.00 and went for a walk in the nature with the people in the neighbourhood. The sweet kids of the village, so keen on literature had the chance to discover the world of poetry with literature teacher, Ferdus and poetry lover, İsa. Uygar was the correct person in the background to complete the connection between the human voice and the guitar. Uğur, Maths teacher, could easily persuade the kids that Maths can be an easy subject. Akan dedicates himself to make the village “a village of music”. A number of kids had the pleasure of playing the guitar, Bağlama and percussion. He also created a fantastic atmosphere to watch movies at night with the voice of the crickets. The screen was the garden wall painted white. The kids sat and usually lied on the rugs and travelled with the heroes and heroines in the movies. The usually fell asleep before the films ended and were carried home on the back of their parents.
                        Selen often did the translation and make the program flew smoothly. She put her first step into the international arena at her early age as a school girl. I, as a Servas peace Secretary, helped kids learn and experience the idea of Servas by creating this Servas event in their village, taught them how to say and write “peace” in many languages, explained them not to discriminate, to respect to differences using so many examples from the world. They were so surprised to discover some ways of recycling with every day materials. For example planting tomatoes and peppers in the plastic bottles and hanging them upside down was amazing for them.
                        The volunteers changed families every four or five days because we wanted to allow volunteers and families know as many people as they can to develop life-long relationships. They made special friendship in that short time. When they left they grew happy tears in their eyes. Maybe they didn’t speak their languages very well but it was not difficult for their bodies to express their love. However they had a big complaint during their stay. It was when the host families insisted on eating more and more each time by saying in the local language, Arabic, `Kili Kili` which means ‘eat’ ‘eat’ in English. When the volunteer friends passed by the neighbours every day they stopped by for a coffee and made strong connections with the sweet people. Servas volunteers also explored the roots of multicultural society, togetherness with differences when they visited the old streets, houses, the mosques, Allawi tombs, churches and the synagogue in the same street in Antakya. We discovered how the dreams of the children grew from the local to the universal level with their body in the fourth year of the Servas Live with us Share with us Programme.                  

                        The result was shocking. Developing big curiosity towards the world, the kids, now, want to learn new languages to discover the world, join peace and volunteering activities in the world.  
It was the time to say Goodbye after the 12-day-stay in the village with the kids. The passionate volunteers left the village and the kids with eyes full of tears, hearts full of love, minds full of new ideas and cultural experiences, new stories and strong feelings of brotherhood with local people. For them, Ekinci (Aydiy) village, Antakya and Turkey are the special places which they will always carry with themselves and tell about. Internet will be the strong connector of the volunteers and kids so they will be able to keep in touch with each other and ease the pain of being separate until they meet again; most probably next year. So they will keep growing up together. For the kids and the volunteers, the people of the world are not foreigners but friends whom we haven’t met yet. The utopia of embracing the world has made a big step with this programme. By the way, we had good news towards the end of the programme, which would bring the utopia to reality a little bit closer. Servas Brasil and Portugal would like to organise the same programme in their countries next year. Maybe we go to help. To chase our utopia.


Mehmet Ateş
Servas Peace Secretary of Turkey
www.servasturkiye.org
www.servas.org
http://www.facebook.com/groups/95345139652/

Dünyayı Kucaklama Ütopyası; Bizimle Yaşayın Bizimle Paylaşın

                       Aslı abla; “Kanada’dan bir genç kadın, Maya, bizimle beraber yaşıyor. Evimizin avlusunda asma ağacının altında bizle beraber yemek yiyor, bizim düğünlerimizi, geleneklerimizi, yemeklerimizi ve şarkılarımızı soruyor. Ha birde birbirimizin dillerinden en güzel kelimeleri öğreniyoruz. Her gün akşam serinliğinde avluda toplaşıyoruz. Muhabbetimiz gece boyunca devam ediyor. Sen de gelsene bu akşam” diyerek davet ediyor sokakta karşılaştığı Cemile arkadaşını. Aslı’nın çocukları ile yaşadığı bu özel deneyimi Antakya’nın Ekinci (Aydiy) köyünde her yaz birçok aile yaşıyor. Nasıl mı?  Servas Bizimle Yaşayın Bizimle Paylaşın Çocuk Programı kapsamında yurt içi ve dışından gönüllüler köye geliyor ve belli bir süre ailelerle beraber yaşayıp günün serin saatlerinde çocuklara farklı alanlarda dersler veriyorlar. Servas bu sene bu programın dördüncüsünü düzenledi.

                   Peki Servas nedir? Servas 1949 yılında kurulmuş dünya çapında 30 bin üyesi olan bir barış ve dostluk organizasyonu. Üyeler dünyanın her yerinde birbirlerinin evlerinde kalıp kültürel etkileşim içine giriyor ve dostluk duyguları geliştiriyorlar. Önyargıları varsa onlarla yüzleşip yerlerine birinci elden gerçek bilgiler koyuyorlar. Servas’ın fikir babası Bob Luitweiler 2. Dünya savaşından sonra şu inançtan hareketle bu çatıya ilk çivileri çakmış. “İnsanlar birbirlerinin evlerinde kalırlarsa aralarında içten bir yakınlaşma olacak. Böylece ülkeler birbirleri ile savaşmak istemeyecekler.” Bob, belki bu örgüt ile dünyada savaşları durduramadı ancak yeryüzünde milyonlarca dostluğun filizlenmesine sebep oldu. Servas üyelerinin hayal bile edemeyecekleri ülkelerde yerel insanlarla beraber yaşayabildikleri yuvalar edinmelerini sağladı.

         Servas kurucusunun dünya kardeşliğini ve sınırsız bir dünyayı hayal eden düşüncesini takip ederek biz de Servas Türkiye olarak Suriye sınırına 45 km mesafede üzerimizde savaş uçaklarının sesleri eşliğinde halka bütünleşen ve gelenekselleşen çocuk programını coşku ile gerçekleştirdik. Her gün sabah ve akşamüzerleri ortalık serinken bahçede dut ağaçlarının ve asma çardaklarının altında toplanıp dünyanın sevimli danslarını ve oyunlarını oynadık. Her biri barış sevdalısı biz gönüllüler etkinliklere katılan yaklaşık 60 çocuk ve ailesi ile barışı, beraber yaşamı ve tüm canlıları kendimiz kadar sevmeyi konuştuk. Suriye’de ve dünyanın bütün coğrafyalarında insanlarla ırk, din, dil, cinsiyet ayırımı yapmadan nefretsiz ilişkiler kurulabileceğini, sınırların kalemle çizildiğini ve aslında istenirse silgi ile silinebileceklerini tartıştık ve bunlara inandık. 12 gün boyunca şenlik havasına dönen köyde Rusya, İsviçre, Kanada ve yerelden katılan gönüllülerle evlerimizi, hikayelerimizi, şarkılarımızı, şakalarımızı ve kıyafetlerimizi paylaşarak insanoğlunun en saf hallerini yaşadık. Arap kökenli Maya her sabah gülen yüzü, İngilizce ve Arapça’dan seçtiği en sevimli sözcükleri ile çocukların oyun, sağlıklı çevre, yemek, eğitim, sevgi ve çalışmama hakkını anlattı. Sonra çocuklar hayal güçlerini kullanarak bu konularla ilgili resimler çizdiler, onları duvarlara astılar. Büyükler de yüzlerinde tebessümlerle bunları izleyip mesajları aldılar. 64 yaşındaki genç kadın Martine duygularımızı anlatmak için bazen sadece vücudumuzu kullanmanın yeterli olacağını çocuklara Pandomim ve maske yaptırarak öğretti. Köyün sokakları, bahçeleri ve meydanları bir süreliğine sahneye döndü. Çocuklar da oyuncuya... Christina danslar ve yaratıcı oyunlarla çocukların çocuk olma hakkını sonuna kadar kullanmalarını sağladı. Minik bedenler her gün  üşenmeden sabahın erken saatlerinde etkinlik alanı olan bahçeye geldiler. Bahçe sahibi Huriye teyze sebzeleri sularken çocuklarla muhabbet etti çocuklar da salatalık, domates ve çileklerin tatlarını baktılar sık sık. Üçüz çocukları etkinliklere her sene katılan Serap çocukların programa katılma aşkını şöyle özetliyordu; “Okul zamanı çocukları okula gitmeleri için zorla kaldırırım. Ancak bu etkinlikler başlayınca yaz olmasına rağmen üçü de kendi kendilerine kalkıyorlar. Kahvaltı bile etmeden “Servas’a gidiyoruz” deyip evden fırlıyorlar. Christina sadece çocuklarla değil yetişkinlerle de verimli zamanlar geçirdi. Sabah 06’da uyanıp spor yapmak isteyen abla ve ağabeylerle beraber doğa yürüyüşlerine çıktı. Sanata ve edebiyata çok yatkın olan köyün minikleri gönüllü Türkçe öğretmeni Ferdus ve İsa ile şiir dünyasını keşfettiler. Arka planda Uygar gitarı ile insan sesini ve şiirleri tamamladı. Matematiğin zor olmadığını aksine eğlenceli olabileceğini çocuklara Uğur yaşattı. Akan arkadaş köyü müzisyenler köyü haline getirmekte kararlı. Onlarca çocuk gitar, bağlama, piyano ve perküsyon çalmanın hazzını yaşadılar. Cırcır böceklerinin sesleri ve avluda  dolanan tavukların eşliğinde film gösterimleri yaptı. Beyaz perdemiz kirece boyanan bahçe duvarı. Çocuklar yere serilen hasırlar üzerinde filmlerle beraber yolculuklar yaptılar, hayallere daldılar. Ancak çoğu zaman yolculuklar bitmeden günün yorgunluğu ile uykuya daldılar. Ve anne babalarının sırtında eve yollandılar. Selen sıklıkla tercüme yaptı ve işleri çokça kolaylaştırdı. Lise çağında böyle bir organizasyona katılarak uluslar arası deneyime ilk adımını atmış oldu. Servas barış sekreteri olarak çocuklar benimle beraber Servas’ı, barış kelimesini birkaç dilde söylemeyi ve yazmayı, birkaç dilde sayı saymayı, ayrımcılık yapmamayı ve farklılıklara saygı duymayı farklı etkinliklerle öğrendiler. Çevredeki atık maddeleri geri dönüştürme için gösterdiğim birkaç teknik onları oldukça şaşırttı. Kola şişesine baş aşağı biber ve domates ekmeği sonra da onu bir ağaç dalına asmayı öğrendiler.

Gönüllüler birkaç günde bir aile değiştirdiler. Her aile ile öbek öbek ilişkiler kurdular. Ayrılışta sevinç dolu gözyaşları aktı. Diller tam bilinmese de vücutlar sevgilerini ifade etmede sıkıntı çekmedi. Tek bir şeyden şikayet ettiler; ailelerin Arapça dilinde sürekli “Kili kili” yani “Ye Ye” diyerek onlara çok yedirmeye çalışmaları. Sokaklardan geçerken köylülerin kahve davetleri kısa süreli ama etkisi uzun sürecek paylaşımların yolunu açtı. Gönüllüler Antakya gezileri ile bu topraklardaki çok kültürlülüğün, farklılıklarla beraber yaşamın ve ortak yeni olmadığını Antakya evlerini, tarihi mekanları, çarşıları gezerken ve aynı mahalledeki camileri, Alevi türbelerini ve kiliseleri ziyaret ederken yaşayarak gördüler.
Servas’ın Bizimle Yaşayın Bizimle Paylaşın programının dördüncü yılında çocukların yerelden evrensele doğru hayallerinin boyları ile beraber nasıl büyüdüğünü gördüm. Hayretler ettim. Dünyaya karşı merakları artan çocuklar artık yabancı dil öğrenip dünyanın farklı yerlerine gezme planları yapıyor, ülke içinde ve yurt dışında barış aktivitelerine ve gönüllü çalışmalara katılmak istiyorlar.

                     12 günün sonunda ayrılık vakti geldi çattı. Gönüllüler gelecek yaz buluşmak üzere dolu yürekler, gözler, yeni fikirler, anlatacak hikayeler ve güçlü kardeşlik duyguları ile köyden ayrıldılar. Bundan sonra Ekinci, Antakya ve Türkiye, yüreklerinde çok canlı tutulacak ve gidilen her yerde anlatılacak. Internet, çocukların gönüllüler ile yıl boyu etkileşim kurmalarını sağlayacak ve bu sayede özlemler azaltılacak. Yani büyüme ve paylaşım devam edecek. Çocuklar ve biz gönüllüler için dünyadaki bütün insanlar bize yabancı değil henüz tanışmadığımız dostlarımız olarak kabul edilecek. Bu program ile hayal ettiğimiz Dünyayı kucaklama ütopyası uzun bir adım daha yol aldı. Bu ütopyayı gerçeğe daha da yakınlaştıracak haber etkinliklerin son gününde bize ulaştı. Aynı program gelecek sene Servas Brezilya ve Portekiz’de de uygulanmak isteniyor. Kim bilir belki yardıma gideriz.  Ütopyamız için.

Mehmet Ateş
Servas Türkiye Barış Sekreteri
www.servasturkiye.org
www.servas.org
http://www.facebook.com/groups/95345139652/

Suriye Hareketi Neden Başarılı Olamıyor?

                Tunus, Libya ve Mısır’dan sonra Suriye’de de halk harekeleri başlayınca bu işin kısa sürede bir rejim değişikliği ile sonlanacağına dair yaygın bir beklenti oluştu. Ancak kısa bir süre sonra bütün halk hareketlerinin aynı şekilde evirilmeyeceği ve beklendiği gibi sonlanmayacağı ortaya çıktı. Peki, Suriye’de rejimi devirme hareketi onca dış desteğe ve silahlı Suriye muhalefetine rağmen neden hala başarılı olamadı? Bunun için 5 sebep sıralanabilir.
               Birincisi ve en önemlisi, Suriye aydınları, orta ve üst sınıflar silahlı muhalif hareketin daha demokratik bir Suriye yaratacağına ikna olmadılar. Bu kalkışma başlarda bahsi geçen kesimleri ciddi bir şekilde heyecanlanırdı ise de daha sonraki gelişmeler heyecanın yerini şüphe ve korkulara bıraktı. Bu şüpheler Hür Suriye ordusunun daha hür bir Suriye yaratacağına dair oluşan şüphelerden oluşmaktadır. Bu şüpheleri besleyen gelişmeler ise muhaliflerin İslamcı kimliklerinin baskın olması, çete görüntüsü vermesi, hareket içinde dünyanın farklı yerlerinden din adına silahlanıp savaşmaya gelenlerin sayısının fazla olması ve rejimin muhalefeti bastırmak için kullandığı şiddeti aratmayacak şekilde kendilerinin de sivil halka yani Esed taraftarlarına karşı şiddet kullanmaları. Suriye’de daha fazla demokrasi ve insan hakları talep eden birçok aydın, orta ve üst sınıf mensubu insanlar muhalefetin Esed’i devirmesi neticesinde ortaya çıkacak yeni yönetimin özgürlükten çok daha baskıcı ve muhafazakar olacağından korkuyorlar. Orta ve üst sınıfın yoğun olarak yaşadığı başkent Şam ve Halep’in Suriye’nin kuzeyine oranla sakin olmasının altında yatan sebep budur. Şöyle bir gerçeği de göz ardı etmemek lazım. Bir ülkenin başkentinde yani nüfusun en yoğun olduğu, aydın kesimlerin yaşadığı şehirlerde devrim ateşi yanmıyorsa halk yeterince ikna olmamış demektir. Bu durumda devrim yapmak zorlaşabileceği gibi dış güçlere daha çok ihtiyaç duyar. Üstelik aynı sessizlik sadece Şam’da değil ülkenin ikinci büyük şehri Halep’te de kendini göstermektedir. Bu arada Alevi ve Hıristiyanların Esed sonrası dönem ile ilgili güvenlik ve gelecek endişesini de hesaba katmak gerek. Muhaliflerin sıkça kullandığı slogan bu kesimleri dehşete düşürmektedir. “Hıristiyanlar Lübnan’a Aleviler mezara.”
               İkincisi, Suriye hareketi Tunus ve Mısır’dakine göre daha kısa bir sürede silaha sarıldı. Bilindiği gibi bahsi geçen ülkelerde halk muhalefeti rejimlerinin aşırı şiddet kullanımına rağmen başkentlerini özgürlük sevdalıları ile doldurmaya devam etti. Şiddet gördüler ama silahlara sarılmayı inatla ret ettiler. Daha da önemlisi Mısır örneğinde olduğu gibi Sünni, Kıpti, liberal, sosyalist ve muhafazakar bütün kesimler harekete omuz omuza katıldılar. Bu da onlara hem içten hem de dıştan destek sağladı ve bu yüzden meşruiyetlerini kimse sorgulamadı. Sonuçta geniş tabanlı halk hareketi kısa sürede başarıya ulaştı ve Mübarek alaşağı edildi. Ancak Suriye örneğinde hareket çoğunlukla kitlesel olmayıp bölgesel kaldı ve başlangıçtaki gibi sivil niteliğini koruyamayıp silahlandı. Bu yüzden değişim yanlısı ilerici kesimler harekete desteği kestiler ve Suriye’nin Irak gibi parçalanacağı korkusuyla var olan rejime şimdilik kaydı ile destek vermek zorunda kaldılar.
Üçüncüsü, Suriye rejiminin yıllardır sürdürdüğü ABD ve İsrail karşıtı duruş (başka Arap ülkesinde rastlanmayan) ona ülke içinde ve diğer Arap halkları arasında belli bir saygınlık kazandırdı. Suriye muhalefeti ABD ve müttefiklerinden destek almaya başlayınca Suriye halkı ve Arapların ciddi bir kesimi bu hareketin özgürlük mücadelesi olmadığına kanaat getirdiler. Bu yüzden de muhaliflerin emperyalistlerin bir maşası olduklarına inanmaya başladılar. Dış destek verenlerin arasında Türkiye, Arabistan ve Katar’ın olması ise hareketin başarısını arttırmaktan çok harekete dair şaibelerin artmasına sebep oldu. Ve kalkışmanın özgürlük talebinden çok mezhepsel ve bölgesel çıkarların rol oynadığı güdümlü bir hareket olduğu düşüncesini besledi.
Dördüncü sebep ise Suriye meselesine uluslar arası diğer aktörlerin katılması. Yukarıda adı geçen Esed karşıtı blok bölgede çıkarı bulunan karşı bloğu harekete geçirdi. Bu karşı blok Rusya, İran ve Çin’den oluşmakta ve bölgeye etki gücü bakımından Esed karşıtı ittifakı dengeleyecek niteliktedir. Bu durum Suriye’deki hareketin başarısını engellemekte ve Esed’e iktidarı daha uzun bir süre elinde tutma şansını vermektedir.
                Son olarak, Esed, babasından aldığı mirası devir alarak toplumun farklı kesimleriyle farklı nitelikte ittifaklar kurmaya devam etti. Ve böylece ülke içerisinde farklı toplum katmanları ve inanç grupları iktidarın etrafında toplanmaya devam etti. Hıristiyanlara göreceli olarak özgürlük tanımaya devam etti. Alevilere sistem içerisinde kendilerini var etmeleri için var olan alanları genişletti ve eğitimli elit kesimi büyüttü.  Kendine yakın Sünni burjuvazinin gelişmesine yardımcı oldu. Esed, Alevi olmasına rağmen Sünni inancının kendini yaşaması için babası gibi engellemeler yapmaya kalkışmadı. Aksine Sünniliği rejimle barışık hale getirip devlet kademelerinde görevler verdi. En önemli başarısı ise Suriye halkını ortak davalar (Filistin gibi) etrafında toplayıp bölgede bağımsız ve güçlü Arap ulusu bilincini sürekli diri tutması. Son dönemlerde yaptığı reformlar-dar kapsamlı da olsa-özgürlük talep eden kesimlere ilerisi için umut verdi.
               Neticede, Suriye’de değişim ve özgürlülük talebi güçlü bir şekilde ve halkın ciddi bir kesiminde diri bir biçimde mevcudiyetini korumaktadır. Sorun bu değişim dinamiklerinin halkın kendi kendine çizeceği bir yolla sağlanıp sağlanmayacağıdır. Dışarıdan verilen destekler, dayatma ve muhaliflerin silah kullanmaya devam etmesi Suriye halkının eylem şevkini kırıyor, değişim isteğini köreltiyor ve onurlarını kırıyor. Suriye aydınları “Rejim değişecekse bunu dış ülkeler değil biz kendi başımıza yaparız. Lütfen bize özgürlük getirmeye çalışmayın” düşüncesini sık sık dile getirilmektedirler. Bu sebeplerden dolayı Suriye’de değişim ve dönüşüm için evrime fırsat vermek lazım. Bunun için silahların susması, tarafların konuşması ve evrime işini yapması için fırsat verilmesi gerekmektedir.

Mehmet Ates
13 Haz. 2012, izmir

Babamla Suk Al Tavil (Uzun Çarşı) de Bir Gün

                                Gelin ve damadın şık düğün kıyafetleri ile bir kasabın içinde yemek yediklerini gördünüz mü hiç? Küçükken görmüştüm. Nerede mi? Antakya’nın karınca yuvası, kadim çarşısı olan Suk El Tavil (Uzun Çarşı) de. Bu ilginç mekanda yemek faslı nasıl gerçekleşir ona bakalım. Gelin ve damat kasapta Arap Tavayı (Tepsi kebabı) sipariş eder ve ustalar keskin satırları, hızlı çalışan elleriyle enfes et yemeğini kısa sürede hazırlarlar. O anda ustanın elindeki satırın tahta üzerinde çalışırken çıkardığı ve ritmini herkesin seveceği sesler ile çarşı içerindeki uğultunun sesleri birbirine karışır. Uzun yılların verdiği beceri ile ustalar bir sanat eserinin gösterisini sunar gibi havaya girer ve hamura dönen Tava malzemesini (erkek dana etinden kıyma, yeşillik, sebzeler ve baharatlar) tepsiye özenle sererler. Ve üstlerine misler gibi kokan leziz domates, biber, patlıcan ve isteğe göre dilimleri patates serpiştirirler. Sonra sahneye çırak çıkar ve tepsiyi kasabın hemen yanına yapılmış odun fırınında pişirtir. Bu arada Antakya’nın lezzet düşkünlüğünün sonucu olarak çoğu kasabın yanında fırın olduğunu hatırlatayım. Bu fırında sadece Tepsi Kebabı değil, biberli ekmek (etsiz lahmacun), kaytaz böreği ve bir sürü pasta ve börek çeşitleri pişirilir. Antakya’ya gelen bir misafirimin dediğine hak vermemek mümkün değil. “Antakya’daki kadınların işi pek kolaymış. Siparişi ver. Kasap ve fırın yapsın. Oh!”  Arkadaş pek haksız sayılmaz. Neyse konuyu dağıtmayalım. Yarım saat olmadan tepsi kebabı pişer ve enfes yemek kasap salonunda tahta sandalye ve masada bekleyen gelin ve damadın önüne konulur. Aç çiftler tepsinin üstüne konulan ince lavaş ekmeği kaldırılınca Antakya kokularının toplamını içinde barındıran kokulu sıcak buharı burunlarında misler gibi hissederler. O anda gelin damat (kasapta aynı yemeği yiyen kim olursa olsu) ceketlerini çıkarır, gömleğin kolları sıyırır ve binlerce yıldır yapıldığı gibi hünerli parmakların arasına alınan ekmek parçaları ile ortadaki aynı tepsiden yer.  Çatal bıçak yok. Tabak çanak yok. Bu leziz tava öyle bir zevk ve iştahla yenir ki bunu yavaş ve terlemeden yiyebilene henüz rastlanmamıştır. İşte böyle. Uzun çarşıda gelin damadın bu kadar özel yemeğini bir kasabın içinde keyifle yemelerini çocukken aynı mekanda izlemiştim. O sırada babamla da aynı yemeği yiyiyorduk. Ogün bugündür Uzun Çarşı’da ve Antakya’nın tüm mahallelerinde kasapların ne kadar önemli mekanlar oldukları hiç gitmez.  Uzun Çarşı özel günlerinde en özel yemeği sunmakla kalmaz aynı zamanda kentin bütün ihtiyaçlarını da karşılar. Ve dahası gıkını çıkarmadan çeşit çeşit insanın nazını çeker. Olmadık isteklerine yüksünmeden hay hay der.

Uzun çarşıda Taamlara (lezzetlere) devam ediyoruz.  Tavanın üstüne özel bir tatlı bekler sizi. Birkaç adım ötede kirece yatırılmış, dışı sert içi bal gibi, şerbet dolu kabak tatlısını ya da sıcak züngül tatlısını yiyince öyle bir keyif dünyasına dalıyorsunuz ki dünyadaki ve içinizde tüm sorunlar bir anda ufalıyor. Önemsizleşiyor. Geçici bir gerçeklerden kopuş hali yaşıyorsunuz. Tatlıdan sonra arzu edenler kuyumcular ya da baharatçılar sokağında kulağınıza çalınan Arapça ve Türkçe konuşmalar eşliğinde acı bir süvari kahve içebilirler. O sırada dünyanın bütün geleneksel çarşılarının ortak sesleri duyulur. Tıpkı Halep’de, Antep’de, Şam’da, Kahire’de olduğu gibi. Az sonra sesler uğultuya dönüşür. Sokakların karıncaları sessizleşir ve derin bir iç geçirmeyle beraber geçmişe doğru yola çıkarsınız. Ve en yanınızdakini duymaz olursunuz. Artık içeride varoluşsal sorgulamalar başlamıştır. Tarih boyunca bu sokaklardan geçip giden ve geri gelmeyen insanların hayali görüntüleri gelir gözünüzün önüne. Çok canlı bir hayatın içinde aklınıza yok oluşları düşünürsünüz. Ve belki de şu türkünün sözleri düşer yüreğinize. “Bu dünya bir pencere. Her gelen bakar gider.” Buna benzer bir ruh hali içindeyken aklıma ve hayalime babam gelir. Küçükken onunla yaşadığımız çarşı anılarını hatırlarım yüzümde bir tebessüm ile. Siyah taşlı, dar, kalabalık ve telaş dolu sokaklarda babamın hızlı ayaklarına eline sıkıca sarılarak ulaşmaya çalışırdım. O yürürdü ben koşardım. Bir yandan da lastik terliklerimin ayağımdan fırlamasına engel olmaya çalışırdı minik parmaklarım. O yüzden çarşıdaki insanlar, dükkanlar, buğday çuvalları, vitrinde parıldayan altınlar, ot süpürgeleri, içimi eriten futbol topları, formaları ve demircilerin harlı ateşi sündürülmüş fotoğraflar gibi gözlerimin önünden akıp geçerdi. Hızlı bir trenden bakar gibi bakıyordum. O yüzden bu anlar zihnimde halen net değiller. Babamın her zaman için acelesi vardı. Çarşıya her gidişinde-genelde birkaç haftada bir- ayakkabıcıya, baharatçıya, semerciye, kumaşçıya, hırdavatçıya ve daha bir çok dükkana uğranacak ve oradan ihtiyaçlarını alacaktır. Babam halde domatesleri ve erikleri iyi fiyata satmışsa şanslıydım. O zaman bana da bir şort yada bici bici alma ihtimali yükselirdi. Çarşıda sadece alışveriş yapılmaz geleneğe uyup dükkanların ahbaba dönüşmüş sahipleriyle ayak üstü çaylar içilip muhabbetler edilirdi. Arap dilinin kıvrak ve çok anlamlı özelliği ile insanların ince güçlü mizah duyguları birleşince ortaya ince düşünülmüş espriler çıkardı. Kahkahalar sokaklara yayılırdı. Öğlen saatine denk gelmişse meyve kasası ters çevrilerek ve üstüne gazete kağıdı sererek zevkle hazırlanmış sofrada Lahmi la varka (kağıt kebabı) yenir, bütün bütün mideye indirilen acı bibere rağmen keyif sürerdi. “Kim demiş tatlı yiyelim tatlı konuşalım” diye. Suk el Tavil’in baskın tadı tatlı değil, acıdır, nar ekşisidir, defne, fesleğen, mersin ve kınanın güçlü rayihalarıdır. Birbirine benzeyen ve benzemeyen yüzlerden, dillerden, giyimden, alışkanlıklardan oluşan huzurlu karmaşadır. İnsanların mayası bunlarla yoğrulmuştur. İşte bu sebepledir ki bir Antakyalı bu kent dışında başka bir yerde yaşadığında orada sürekli bir huzursuzluk hali içerisinde mayasını arar durur. Bu koku ve tatları kısmen de olsa bulduğu yere daha çok sokulur. Bir çınar kökü gibi suyun kaynağını bulmak için kendini derine salar. Ancak tüm çabalarına rağmen aynı kaynağı bulamayacağını bildiğinden bilincinin canlı bölgesinde sevgilisi olan memleketine geri dönme isteği duyar.      
                   Çarşı kentin ortasında bir yürek gibi atar. Bu yürekten ayrılan damarlar şehrin bütün yönlerinden evlere hayat taşır. Kent ve yaşam bu yüreğin etrafında büyümüş. İnsanlar bu çarşıya yüzlerce yıldır göbek bağı ile bağlanmıştır. Suk al Tavile her yönden girmek ve çıkmak hem çok kolay hem de mecburi. Oralarda gezerken ara sıra sokaklar sizi şaşırtabilir. Mesela sürki, kurutulmuş sebzeler, künefe ve kasapların olduğu çarşının bu sokağı bir anda bitiveriyor. Ve tarihte gece aydınlatılan ilk cadde olan Kurtuluş caddesine çıkıveriyorsun. İnsan sesleri yerini araba seslerine bırakıveriyor. Yoldan karşıya geçince de eski Antakya evlerinde sessizlik, taş kokusu ve serinlik başlıyor. Ara sıra sokakta oynayan çocuklara ve cumbalarda beliren yaşlı teyzelerle göz göze geliyorsunuz. Yüzünüzde beliren küçük bir tebessüm insanların gözlerinde karşılık buluyor.  
                Babamla çarşıya köprü tarafından girdiğimde işim kolaylaşıyordu. Asi Nehrinin aktığı yataktan esen sert ve serin rüzgarı arkamı alıyor bu sayede babamın hızına yetişebiliyordum. O sokakta biraz ilerleyip sola kıvrılınca demirciler ve kalaycıların olduğu sokağa çıkıveriyorduk. Sokağın başından sonuna kadar bakınca kendinizi bir tiyatro sahnesinin karşısında imiş gibi hissederdim. Sahnede herkesin bir rolü vardı. Ve insanlar rollerinin en önemli kısmının dayanışma olduğunun bilincindeydi. Sahneye çıkıp biraz ilerleyince yaz sıcağında demirin ateş ve kol gücü ile şekle sokulmasına hayret ederek izlerdim. Siyh beyaz bir fotoğrafın karanlık odada yavaş yavaş oluşması gibi bir şeydi. Çapa, bel ve diğer tarım aletleri usta ve çırakların elinde yavaş yavaş oluşurken ustalara acıma ile karışık bir hayranlıkla bakardım. Sanırım bu yüzden uzun çarşıyı yaşayan, soluyan ve ona dokunan bir insan emeğe saygıda kusur etmez. Düşünüyorum da babamın alışverişlerde pazarlık yaptığını görmeyişimin sebebi de bu olsa gerek. Babam kimi zaman satın alacağı malın fiyatını sormaz onun yerine avucuna aldığı bir tomar parayı satıcı amcalara uzatır onlar da açık avuçtaki paradan istedikleri kadar alırlardı. Nasıl bir saygı ve güven ilişkisi bu. Bir de babamın hiç para vermeden bir şeyler alıp gittiği dükkanlar olurdu. Her seferinde şaşırır ve kendime sorardım; “ Para vermeden alışveriş olur mu?” diye. Büyüğünce olabileceğini kitaplardan öğrendim. Meğer babam hasat zamanı dükkandan aldıklarına karşılık amcaya ekin ya da meyve sebze veriyor ve böylece ödeşiyorlarmış. Yani bildiğimiz takaslaşıyorlarmış.
        Babamla bayramlar öncesinde ayakkabıcılar çarşısında sağda ve solda bulunan kemerli dar bir kapılardan geçer ve avluda yan yana dizilmişi küçük dükkanlara girerdik. Onlardan en çok hoşuma gideni babamın arkadaşı pembe, güler yüzlü kumaşçı Ermeni Bedros Amca idi. Tabi o zaman Ermeni olduğunu bilmezdim çünkü burada insanların milletini, dinini sormak  ayıp sayılırdı. Halen de öyledir. Babam kumaşçı amca ile muhabbet edip kahkahalarla gülerken ben dükkandaki yaşıtım olan çırakla kumaşlara tek tek dokunur kokularını keyifle içime çekerdim. Hayalimde terzi olan Hasan Abinin dikiş makinesini, mezrosunu ve makasını kullanarak kendime askılı bahçıvan şortlar ve gömlekler dikerdim. Amcanın masasında sürekli dolu tuttuğu susamlı şekerler olmasa dikkatimi kumaşlardan ve hayalimden uzun süre alamazdım. Renk renk şekerlere bir avcı misali sert bakışlar fırlattığımı fark eden Amca dudaklarında “hınzır seni” diyen tebessümle kavanozu açar ve dünyanın en değerli şekerini bana uzatırdı. Bense onları almakta acele etmez her zaman yaptığım gibi masum suratımı takınır ve babama bakardım. Babamdan ‘tamam’ işaretini alınca da şekerleri kapardım. O şekerler çarşı boyunca ağzımın içinde döner dolaşırdı. Bazen sırf bitmesin diye şekeri ağzımdan alır avucumda yada cebimde taşırdım. Yapış yapış olan avucumu yada ceplerimi umursamaz az sonra şekeri tekrar ağzıma atardım.
        Çocukluğumda olduğu gibi şimdi de çarşıda herkesin herkese ayıracak zamanı vardı. Komşu dükkanlar ortak tabureler ve masalar kullanır çoğu zaman yemekleri beraber yerlerdi. Aralarındaki ilişki öyle derin olur ki bir kuyumcu aynı zamanda künefeden anlar, bir demirci de ustası kadar leziz humus ve bakla yapabilir. İşin içine aileler de girer önemli günlerde herkes herkesin yanında olur. Paskalya, Kurban bayramı, İd Al Ğadir herkesin bildiği ve saygısını ifade etme fırsatı buldukları kutsal günlerdir. Antakya’da çarşı sadece alışveriş değil yaşamın en ayrıntılı şeklidir. Antakya kültürünü oluşturan her ses günün her saatinde orada ya satış yapıyor ya da alışveriş yapıyor olur. Zengin, fakir, köylü, şehirli, Arap, Türk, Ermeni, Yahudi herkes burada bir sepet içinde imiş gibi birbirine dokunur ve herkesin kokusu herkesin üzerine siner. Bu sepet içerisinde yani Suk Al Tavil’de yetişmiş herhangi bir kişi insanları birbirinden ayırmayı beceremez. Tıpkı kardeş çarşılar olan Halep, Antep ve Şam’da olduğu gibi. Çünkü sepet her yanından hava alır ve içindekiler birbirlerini ezmeden bitişik bir şekilde yaşarlar. Sepette gönüllü birliktelik vardır. Yana yana. Üstte veya altta değil.
       Bugün babamla Suk al Tavile gidiyoruz. 30 sene sonra. Babam yavaş bense hızlı yürüyorum. Babamın elinden tutarak O’nu sevdiği dostlarına götürüyorum. Çırak arkadaşlarım aynı tezgahta aynı malzemeleri satıyorlar. Bedros Amcanın kendisi yok ama şeker kavanozu hala masanın üstünde. Yarı dolu. Aynı kasapta Arap Tava yiyip aynı baharatçıdan alışveriş yapıyoruz. Yavaş, güven dolu ve yüzümüzde huzurlu bir tebessümle çarşının yaşıtı olabilecek bir çınar ağacının altında oturuyor ve çarşıdaki karınca telaşını seyre dalıyoruz. Ellerimizde meyan kökü şerbet ve derin düşüncelerle. Eminim ikimizde eski günlere dönmüştük. Bu çarşıda yüzlerce yıldır yaşanan binlerce hikayeden bir tanesi daha tekrar etti. Ve çok uzak olmayan gelecekte aynı sahnede ve kısmen aynı oyuncularla yeni bir hikayeyi oğlumla yaşayacağım. Suk el Tavil devam edecek.

Mehmet Ateş
24 Haziran 2012
izmir