29 Haziran 2016 Çarşamba

Bringing Two Sides Together; Greece&Turkey

When Greece crosses my mind I remember the words “so close yet so far”.  During my childhood,  
I used to spend time studying maps which showed Turkey and its neighbour Greek islands very close
to each other. I would try to find invisible borders on the water and can not find the reason why we are not allowed to visit our neighbours. Despite of my short height and little age I would sometimes grab a pen and change the borders. Putting the borders away would bring freedom into my body and mind. Since that time I have been travelling those ‘forbidden lands’ with endless curiosity. After a long time I had the chance to cross the borders and meet my nigbours. When I met people from Rafina, a seaside town of Athens and after
listening to their stories I realised that they also experienced similar things and found the borders meaningless. It seemed that I was not alone. People of Aegean sea who had lived without borders for thousands of years have been far from each other for 90 years now.
With European Union’s project we get the chance to loosen up the borders at least a little. We didn’t sail to cross the borders but we flew to Athens. We were not suprised to be welcomed by olive trees, eucalyptus and vineyards. Athens and Greece as a whole flourished and developed after the population exchange between Turkey and Greece and gained its present identity.
What is the Population Exchange (Mübadele)?
The 1923 population exchange between Greece and Turkey (Greek: Ἡ Ἀνταλλαγή, Turkish: Mübâdele) stemmed from the "Convention Concerning the Exchange of Greek and Turkish Populations" signed at Lausanne, Switzerland, on 30 January 1923, by the governments of Greece and Turkey. It involved approximately 2 million people (around 1.3 million Anatolian Greeks and 500,000 Muslims in Greece), most of whom were forcibly made refugees and de jure denaturalized from their homelands. (wikipedia)
I believe that without knowing what Mübadele means and how it has affected the Greek society, it would be impossible to understand this country and the people enough. The town of Rafina that we visited within the school project has 13 thousand people in it. The people are usually the children or the grandchildren of the people who had to migrate from Trilye (Triglia) town located in Mudanya-Bursa in Turkey. Many of the elderly and some of the big children can speak Turkish. When we talked with the mayor, Vassilis, we learnt some interesting stories of the local people. The mayor has visited his grandparents’ house many times in Triglia. The bakery that was used to be run by his grandpa still functions and belongs to a Turkish baker. Therefore the Mayor often goes to Triglia as he considers the town his and his ancesters’ homeland. Mudanya and Rafina have become sister cities and so mutual visits happen very
often. We noticed a lof of things in Rafina that are familiar to us from Anatolia. We were suprised to see people in both sides have almost the same way of behaviours, the common food names, use Tasbih, smoke hookah, drink coffee, bogma raki, traditional games and most importantly have strong ties with their families and have big love of olive oil. This is the common culture that was developed after thousands years of living together. Visiting Triglia House Museum where all common culture items are displayed and seeing lacy beds, the old instruments, the kitchen cabinets, black and white photos that are taken in Triglia made me understand how much they loved and missed their homeland. People who were not born in Triglia and even people who have never seen Trilye call this lands ‘my hometown.’
Not only from Triglia but people all over the Anatolia were forced to migrate to Rafina by decision of two countries. I would like to share feelings of people who have connections with Anatolia. Savvas who is in his 40s; “Our history, life story and roots of our family are all in the other side of Agean Sea. The other side is an important part of our identity. Every weekend in our house we make
lahmacun, kebab and baklava. Our traditions continue. If I didn’t know my story in Triglia I would not understand myself and my society..” “I wasn’t born in there Triglia but I know I will cry if I ever go there. This is why I always postpone my visit. I grew up with happy stories of my grandmother in Triglia.”
Kostas starts speaking with a constant smile on his face; “The Greek football club AEK was established in Istanbul. That’s why most of the immigrants from Turkey support this team. AEK’s sister team is Beşiktaş.”
Sissy who usually has unusual and exciting ideas tells me; “Mehmet, they should remove the borders and let people mix. Nationalism ruined both of the cultures. It dried them up. Shall we establish an association for Aegean with No Borders? I got excited with this idea as I always do and said; “Why not! Let’s do it”.  Amalia, who is always positive, enthusiastic  and ready for new projects, gets excited and says; "We need to do a lot of things to bring people together". At the end, we make new plans to meet both in Turkey and in Greece.
Katerina (65) who studied at the Greek Primary school in İstanbul shared with us her touchy story
showing the old photos; “I lived at coasts of Arnavutköy in Istanbul until 1975. Our house was located near the school and the church. When I was 13 I had to leave my beloved Istanbul. I still can not forget my hometown. I sometimes meet with my Turkish friends.” I liked her Turkish with Greek accent and the interesting details she told me about İstanbul. 
An old man in the crowd approached to us and said hello and started to tell us his story. “I did my military service in Sivas Temeltepe in 1972 for two years. When I came back to Istanbul the war of Cyrpus broke out. They told us to leave. So we had to leave everything behind us and migrate to Greece. Istanbul is my homeland. It was not a place to be left but what could we do?…”
Sophie, a primary school teacher whose grandfather came to Athens from Söke in Aydin within the Population Exchange Treaty says; “The history books in your schools and our schools show us as enemies. We should listen to the people’s stories both sides. Why the history books never mention long periods that they lived together peacefully?”
Meanwhile I was informed that the Greek government removed the information which contained discrimination about the Turks from school books four years ago. This news made me happy. I wish the same thing would happen in the Turkish textbooks soon.
We spent one long and lovely week in Rafina within the Project Mobility. During this week,  local
people and teachers showed us their hospitality, warm friendship and wanted to talk and learn about their homelands. We felt that we were treated specially as we came from their lands. Honestly we didn’t expect it.
One of our colleagues, Zeliha, confesses something; “We have all grown up with the war, fight and hatred stories between two nations. Thats why I was scared a little bit before coming here. However, when I came I felt relieved because people were very friendly and showed me no prejudice.”
My principal, Mr. Sami Bozkurt was very surprised by what he has experienced and heard; “Until coming here, I was only familiar with the sad stories of Turkish people who had to migrate from Greece to Turkey. I didn't know the story of this side. I am shocked with the big love of people towards their homelands. The mayor hugged me and called ‘My brother'. At that moment, I could hardly keep my tears coming down.”
We met not only Greek friends in Rafina. Our partner school organised the Festival Of Cultures and they invited traditional dance groups from different cultures. One of the groups was the Armenian kids. Adorable, energetic kids with their traditional outfits performed their traditional dances with the music similar to Kurdish. When they started to dance with the song called Lorki I got goose bumps. I felt like I was at a Kurdish wedding. These kids were the grandchildren of people who suffered from missing their homelands, too. When I talked to their team leader I learnt that some of the kids’ grandfathers were deported from Muş, Van, Maraş, Bingöl and other cities. I felt so sorry again. They invited us to the table full of Armenian foods, mezes and drinks. They were very delicious and very Anatolian.
City of Goddesses and Graffitis; Athens
Athens is the most influential city of the world with its’ philosophers, democracy and sculptures. You need to go study the city deeply to understand and experience the soul of the Athens. As I was
discovering this female city I noticed some interesting faces of Athens. Athens is a philosopher. Athens is an athlete. Athens is self confident. Athens tastes good. Athens is chaotic. Athens is romantic. Athens is feminist. Athens is Ocenius. Athens is the wine on the hills. If you wish to see at least some aspects of the city you should go up to the hill located in the very middle of the city by the cable car. On the peak you can go watch 3400 years old city and the home of 3.75 million people panoramically. The white church standing on the hill creates a holy athmosphere. The church and the Artemis temple at Acrapolis look at each other. At first glance from the hill you see not very high modern buildings across the city. The small green forests between the neighbourhoods let people have fresh air and
relax. The forests and partly the sea are the belts around the waist of Athens. After watching the city
from the hill you can easily visualize it on your mind. Then it is time to go down and touch the places that you saw from a long distance.
Greek Parliament building which symbolises the final version of the Greek democracy welcomes lots of visitors every minute. It is nice to see the soldiers dressed in traditional uniforms and take pictures with them. You can also chat with pigeons that stand on your arm and eat bread from your fingers. It is a good idea to buy Simit (traditional bread in a ring) and share it with the pigeons. They will love you.
You walk on the streets that are usually quiet and not crowded and reach the National Garden.  When you walk into the oasis that was created by a German Agronomists in 1838  you save yourself from the city rush, heat and the city itself. Isn’t it a
great idea to create some green zones where you can easily take shelter in. Athenians, who have always had big joy of life, enjoyed drinking and chatting were clever enough to create such zones very long time ago. Even though the ciy grew up and got bigger the botanical garden could keep itself the same. In the same area you meet the historical building of National Technical University of Athens.It is the  heart of science and the center of the protests. The university walls are decorated with radical political slogans and students usually has something to protest. The police is not allowed to enter into the university which makes the job of the protestors easier. Graffiti is a way of art and expressing views. Not only the university but most of the buildings in the city is covered with graffitis. Thats why we can easily call athens as the lover of Graffitti.

Izmir in Athens; Nea Symirni
Greeks who migrated to Athens from Izmir created a small Izmir in Athens. It is called ‘Nea Smyrini’ which simply means ‘New Izmir’. By creating Izmir’s clock tower, historical buildings, similar streets and the fair people tried to overcome the homesickness. It wouldn’t be an exaggeration if I’d say that they took Izmir to Athens with them. A resident of New Symirni, Katerina says; “People can not forget Izmir, Istanbul, Triglia and the other Minor Asia cities. We kept living the same life here in Athens after we left homelands.

Habitat in the Shadow of Acropolis; Monastraki Flea Market
When you enter the Monastraki Flea Market you feel like you are in Izmir’s historical Bazaar called
Kemeraltı. Colorful clothes that are displayed in front of the shops, people from different cultures walking in the bazaar, people enjoying their Greek/Turkish coffee, the cheapness, fruit vendors, constant movement… It is not possible not to feel like you’re at Kemeraltı Bazaar. The only difference is that people are not in a hurry and they are calmer. In this square where the mosque and the church neighbouring each other since the Ottoman era there are many tourists, pedlars, shoppers and the ones who try to avoid the heat by having their frappes. While hearing Turkish words occasionally and watching the giant Acropolis that behaves like the owner of the city you feel the east and the west sides of the Athens at the same time. It is not strange for Athens to carry the colours of East  as the city was ruled
by the Ottoman Empire for five centuries and Greece has alsways had close relationships with Middle East and Mesopotamia even before the Ottomans. The city, now, houses the Turks, the Pomaks, the Jews, Albanians, Syrians and other different cultures. This is what makes Athens charming… When wandering around in this ancient and colorful city I remember how Philip Marcel portraits Izmir or Thessaloniki in the 1920s in his book called Levand. Athenians have recently built a magnificent museum which suits the greatness of Acropolis. The old ruins are kept in the basement of the museum and covered with glass. When you walk on the glass in the first ground of the museum you look down through the glass and you feel like you’re walking in space. It is really inspiring to watch the works of the Greek
sculptures who are talented in giving soul and emotion to stones. It is also inspiring to listen and learn these things from a guide who does her job with passion and love. Temple of Artemis was a pagan temple which was converted to a church by the Romans and then converted to a mosque by the Ottomans. After the Greek independence war the mosque was converted to a church again.
What I like the most in Greece during my trip is the Greek cuisine and sweet conversation that usually happen while eating. This cuisine culture has succeeded to combine the sea foods like fish, calamari, octopus, shrimps with Mediterranean olive oil and spices with experience of thousands of years. Adittionally, Greeks have put amazing vegetables, fruits, wine, ouzo and raki from their fertile fields on the dining tables. Our new friends arranged such tables and created the lovely moments to experience all the beauties and tastes of the city.
We got into a deep conversations with Greek friends ignoring the borders while listening bouzouki and Greek melodies. We realised that our similarities make our relationship easier and on the other hand we agreed that our differences were not dangerous. They were just making our lives more interesiting. We were aware of the truth that living with similar cultures would be boring and would make the culture less interesting but living with different cultures would diversify our lives hundred times more and gives us joy. Thats why Population Exchange-Mübadele was a bad idea and made both cultures lose their colors and prevent them from effecting each other. It was like cutting off the vein of change between cultures. Since then both cultures isolted themselves from others and started to live without their relatives. What if it was the opposite? What if we kept on living in Minor Asia and Agean islands together? Wouldn’t two sides of Agean sea be more prosperious and colorful?

School and Education…
The schools in Greece are until 14.00 o `clock and some kids can stay until 16.00. In my school we are 6 primary teachers and we have another 7 teacher for English, German, French,PC, music, art and gym.
We spent one week in our partner school. It was like our second home during this period. What did we see? What did we learn? Greek schools are subsidised by the municipalities. But the government pays the teachers salaries. The primary school lasts six years. The school we have visited has wide garden and a gym with multipurpose use and the classes usually have between 20-25 children. A teacher teaches a class only two years. In a school with 130 students there are 6 teachers, 6 subject teachers, 1 principal and a few workers. The principal has to hold at least a masters degree. There are no chocolate, biscuits and others ready products in the school canteen. Students can microwave the foods they bring from home in the canteen. Only homemade borek, pogaca and sandwiches are sold. Teachers use this canteen to eat, drink coffee and sometimes smoking. They do block lessons in the schools and on the breaks all students are taken out to the garden. Teachers watch kids in the school garden just in case. Motivation of the students and their behaviours to each other seem to be positive. They try to support each other in group works instead of competing. Seeing there are no tests or race for exams in this system (at least at primary level) makes me happy. They do their lessons with projects, reading, narrating and creative writing. By the way there are Chinese, Bulgarian, Albanian and students from other nationalities attending the school. They know
Greek quite well and they seem to be adapted to the school environment. Also they have good relationship with the Greek students. Schools are full day and ends at 14.00. There’s a nice regulation for the children of working families. When the school finishes children of working families stay at the school until 16.00. There is always a teacher to monitor or coach them.
Kids start to learn English at kindergarten. After teaching in classes and talking local people on streets I can say that local people can speak English well. Subject teachers teach PE, English, German, French, PC, art, music and gym at primary level. Kids have religion classes but non-Orthodox (Protestant, Catholic) and Muslims, Jewish, Zarathustra and kids with other religions are not obliged to attend the religion classes. When a school’s population exceeds 300 children it is divided into two parts and the municipality opens a new school. Children from Rafina are friendly, energetic, open to innovation and they are fond of talking to people from different cultures. Now we help Turkish and Greek kids become penpals and start friendship from the very beginning of their life.  
I returned from another trip and I’m not same anymore. I’m a different person with what I’ve experienced, what I’ve seen and what I’ve listened. From now on, I look at the Aegean history, people lived in these lands and nature from a different perspective. Obviously it is going to be in a positive way. This is what I get from journeys each time. Now, it is time to share what I have experienced.

Next meeting with new Greek friends from will take place in this part of the sea, in Izmir. We will visit where the Greek grandfathers used to live, we will add Baglama to Bouzouki and sing Agean songs together. We will drink Ouzo and Raki together and dance Sirtaki and Halay. We will read both Yaşar Kemal and Dido Sotiro who genuinely believed in peace and friendship of the Greeks and Turks. In this way we will make a tiny
contribution toward reuniting Ageans' two sides. And finally, it seems that I will travel to Triglia to bring greetings  sent by friends in Rafina. And I will touch the works of their ancestors for them. It also seems that the journeys will go on until the two sides of the Agean Sea come together and the borders disappear. For me, this is not a dream J.


Translated from Turkish by Gülce Dilay Erdem



                                              Many thanks :)






















12 Haziran 2016 Pazar

İki Yakayı Bir Araya Getirmek; Yunanistan-Türkiye



Yunanistan deyince aklıma hep; “Çok yakın ama çok uzak” sözleri gelir. Çocukluğumda Türkiye ve komşularını gösteren haritayı sık sık incelerdim. Türkiye kıyılarının hemen dibindeki Yunan adalarına bakar, suyun üstünde sınırları bulmaya çalışır ve oralara neden gidemediğimizi düşünürdüm. Kimi zaman kalemi elime alıp minik boyuma bakmadan sınırları değiştirirdim. Sınırlar çok uzaklardan geçince bir özgürlük hissi yayılırdı vücuduma. Artık oralara gidebilirim diye sevinirdim. Yunanistan’ın Atina kentine bağlı Rafina ilçesindeki insanları tanıyıp hikayelerini dinleyince onların da benimle benzer şeyleri yaşamış olduklarını anlıyorum. Tek değilmişim. Karşı yakadakilerin de dünyasını ve hayal gücünü dar ediyormuş bu sınırlar.
Binlerce yıl sınırsız yaşayan Ege denizinin ve coğrafyasının insanları 90 yıldır birbirlerinden ayrılar.
Avrupa Birliği fikri ve projesi ile bu sınırı biraz gevşetme şansı yakalıyoruz. Denizden ya da karadan değil de havadan ulaşıyoruz Atinaya. İlk bakışta zeytin, okaliptüs ağaçları ile üzüm bağları karşılıyor bizi. Atina ve genelde Yunanistan Türkiye ile yapılan Mübadele anlaşması ile büyümüş ve bugünkü kimiğini kazanmıştır. Mübadele nedir? Arapça anlamı ‘Değiş Tokuş’ olan Mübadele sözcüğünü hikayesi kısaca şöyle; “Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi veya Değişimi, 1923 yılında Lozan Barış Antlaşması'na ek olarak yapılan sözleşme uyarınca Türkiye ve Yunanistan Krallığı'nın kendi ülkelerinin yurttaşlarını din esası üzerine zorunlu göçe tabi tutmasına verilen addır. Göçe tabi tutulan kişilere ise mübâdil denir.
Mübadele ile 1.200.000 Ortodoks Hristiyan Rum Anadolu'dan Yunanistan'a, 500.000 Müslüman Türk de Yunanistan'dan Türkiye'ye göç etmek zorunda kalmıştır” Wikipedia.

Mübadelenin ne olduğunu ve Yunan toplumu üzerindeki etkisini bilmeden bu ülkeyi ve insanları tanımak sanırım mümkün değildir. Proje çalışmaları için geldiğimiz 14 bin (yazın 3 katına çıkıyor) nüfuslu sayfiye kasabası Rafinanın sakinleri çoğunlukla Bursa’nın Mudanya ilçesine bağlı Trilye kasabasından buraya göç etmek zorunda kalan insanların çocuklarıdır. İhtiyarların çoğunluğu ve çocuklarının bir kısmı Türkçe konuşabilmektedir. Belediye başkanı ile sohbet ederken ilginç hikayeler öğreniyoruz. Başkanın Trilyede dedesine ait olan ev halen ayakta durmakta dedesinin işlettiği fırını ise şu an bir Türk işletmektedir. Bu yüzden belediye başkanı memleketim dediği Trileyeye sık sık gidiyor ve atalarının mekanlarını ziyaret ediyor. Halihazırda
Mudanya ile Rafina kasabası kardeş belediye olunca da bu ilişkiler daha da sıkı fıkı haline gelmiş. Rafina’daki hayatı izlerken Trilye ve Anadoluya ait birçok şeyi fark ediyorsunuz. İnsanların davranış biçimleri, ortak yemek ve isimleri, tespih kullanmaları, nargile, kahve, boğma rakı içmeleri, geleneksel oyunları ve en önemlisi zeytinyağına ve aile bağlarına aşırı düşkünlükleri binlerce yıl birlikte yaşam sonucu ortaya çıkan ortak kültürü anlatıyor bize. Bütün bu ortak kültür öğelerinin sergilendiği Trilye Evi Müzesini ziyaret edip dantelli yatakları, mutfak terek dolabını, Trilyede çekilmiş siyah beyaz fotoğrafları ve müzik aletlerini görünce memleket aşkının ne kadar büyük ve ilginç bir his olduğunu ayrımına hüzün ile varıyorum. Trilyede doğmamış ve oraya gitmemiş olan insanların Trilye için memleketim demesi kişiliğini ve tarihini bununla inşa etmesi ne kadar olağanüstü birşey. Rafinaya sadece Trilyeden değil Anadolunun her köşesinden insan iki devletin kararı ile buraya göç etmek zorunda kalmış. Memleketlerinden gelen birisi olarak beni karşılarında görünce ne hikayeler anlattılar. Birkaçını sizlerle paylaşayım.
40 yaşlarında olan Savvas; “Tarihimiz, hayat hikayemiz ve ailemizin kökleri hep karşı kıyıda... Orası kimliğimizin güçlü bir parçası. Bizim evde herhafta sonu lahmacun, kebap ve baklava yapılır.
Geleneklerimiz devam ediyor. Trilye’deki hikayemi bilmezsem kendimi tanıyamam. Bu toplumu
da...”“Ben orada Trilyede doğmadım. Ama biliyorum oraya gidersem ağlayacağım. O yüzden gitmeyi sürekli erteliyorum. Ananemin orada geçirdikleri mutlu hikayeler ile büyüdüm”.
Yüzünde sürekli bir tebessüm ile Kostas konuşuyor; “AEK Külübü İstanbul’da kurulmuş. Bu yüzden Türkiye göçmeni insanların çoğu bu takımı tutar. AEK’nın kardeş takımı ise Beşiktaş”.
Sürekli uçuk ama çok hoşuma giden fikirleri ile Foça asıllı Sissy anlatıyor; “Mehmet, bu sınırları tekrar kaldırıp insanları tekrar birbirlerine karıştırmalı. Bu milliyeçilikler iki kültürü de mahvetmiş. Kurutmuş. Sınırsız bir Ege için bir dernek kuralım mı?”  Ben her zamanki gibi heyecana kapılıyor ve ‘yapalım’ diyorum. Yeni buluşmalar planlıyoruz. Türkiye’de ve Yunanistan’da.
Üsküdar Amerikan Kız lisesinde öğretmenlik yapan anne ve babanın kızları Katerina evlerinin ve okuduğu okulun fotoğraflarını göstererek anlatıyor; “1975’e kadar burada İstanbul Arnavutköy kıyısında yaşadım. Evimiz oradaydı. 13 yaşımda iken İstanbulumdan ayrılmak zorunda kaldım. Unutmam mümkün değil. Türk arkadaşlarımla hala görüşüyorum”. İstanbul’un Rumca yer isimlerini ve anlamlarını anlatıyor tane tane ve sevimli Türkçe aksanı ile... "Bebek Boğazın ve Dünyanın bebeği. Nasıl özlüyorum bir bilsen." diye bitiriyor konuşmasını.
İsmini hatırlayamadığım bir amca; “Askerliğimi 1972’de Sivas Temeltepede yaptım. 2 yıl. İstanbula döndüğümde Kıbrıs savaşı çıktı. Bize gidin dediler. Yunanistan’a göç etmek zorunda kaldık. İstanbul benim memleketim. Orası bırakılacak bir yer değildi ama ne yapalım...”
Dedeleri Söke'den Atina’ya mübadele ile gelen öğretmen Sophie; "Bizim ve sizin okullardaki tarih
kitaplari bizi birbirimize düşman haline getiriyor. Tarih kitaplarini değil insanlarin yaşadiklari hikayeleri dinlemek lazim. Hem bu tarafta hem de o tarafta. Tarih kitaplari halklarin uzun dönemler yasadiklari barıştan neden hiç bahsetmez?”
Bu arada Yunanistan’da son dört senedir yapılan bir çalışma ile ders kitaplarında Türklerle ilgili ayrımcılık içeren ifadelerin kaldırıldığını öğreniyor ve çok seviniyorum. Darısı bizim kitapların başına diyorum...
Rafina ve Atina’da kaldığımız bir hafta boyunca yerli halk ve öğretmenler memleketlerinden gelen bizlerle muhabbet edip özlem gidermek ve misafirperverliklerini göstermek için sıklıkla yanımıza geldiler. Bizler de ikinci günden itibaren kendimizi memleketimizde el üstünde tutulan insanlar gibi hissetmeye başladık. Geziye beraber gittiğimiz öğretmen arkadaşlardan kimse bu kadarını beklemiyordu. Zeliha öğretmen bir şeyi itiraf ediyor; “Buraya gelmeden önce az da olsa bir tedirginlik hissediyordum. Ne de olsa sürekli düşmanlık hikayeleri ile büyütüldük.  Ama buraya gelince rahatladım. Mutlu ve memnun oldum”. Okul Müdürümüz Yaşadıkları ve dinledikleri karşısında şaşıran Sami Bey hislerini şöyle anlatıyor; “Daha önce sadece Yunanistan’dan Türkiye’ye göç etmek zorunda kalan insanların acı hikayelerini dinlemiştim. Hiç hikayenin bu tarafını bilmiyordum. Çok etkilendim. En çok da belediye başkanının bana sarılıp “Kardaşım” demesi etkiledi. Gözlerim doldu”.
Yunanistan’da sadece Yunan hemşehrilerimizle karşılaşmadık. Partner okulumuzun organize ettiği
Kültürler Festivalinin konukları Ermeni çocuklar da orada idi. Şirin, sevimli ve enerjik çocuklar geleneksel kıyafetleri ile Kürt ve doğu ezgilerine çok benzeyen müzikler eşliğinde halk oyunları gösterileri sundular. Lorki şarkısı ile halay çekmeye başladıklarında tüylerim diken diken oldu. Sanki bir Kürt düğününde idim. Bu çocuklar da memleket hasreti çeken insanların çocukları idi. Nitekim yanlarına gidip konuştuğumda bazılarının dedelerinin Muş, Van, Maraş, Bingöl ve diğer kentlerden geldiklerini öğreniyorum. Etkinlik alanında açtıkları standta sundukları kebaplar, lavaşlar, tatlılar ile memleket hasreti giderdik. Mutfaklarımız, ezgilerimiz, yüz renklerimiz ve özlemlerimiz ne kadar çok benziyormuş....
Tanrıçalar ve Graffitiler Kenti; Atina
Filozofları, demokrasisi ve heykel sanatı ile
dünyayı en çok etkileyen kent Atinadır. Bu kentin derisinin altına girip tanımak için ayrıntılı gezmeye ihtiyacınız vardır. Keşfederken bu kadın kenti ilginç şeyler fark ettim. Atina filozoftur. Atina sporcudur. Atina gururludur. Atina lezzetlidir. Atina salaştır. Atina romantiktir. Atina feministtir. Atina denizdir. Atina tepeliklerde şaraptır.
Atina’yı doyasıya görmek için tam ortasında özellikle kondurulumuş gibi duran seyir tepesine çıkmanız lazım. Teleferikle çıkılan tepede beyaz

bir kilisenin yanıbaşından 3.750 bin nüfuslu ve 3.400 yaşındaki Atinayı 360 derecelik açı ile görebilirsiniz. Atinaya bakınca ilk göze çarpan şeyler;
çok katlı olmayan ama çoğunluğu modern olan binalar, mahallelerin arasına serpiştirilmiş gibin duran ve kentin nefesi durumundaki ormancıklar, tepede halen ayakta durmayı başarmış Akrapol ve etrafında kümelenmiş eski evler, biraz berisinde deniz ve kenti çevreleyen ormanlar... Bu tepeden baktıktan sonra kent gözünüzde somutlaşıyor ve yukarıdan gördüklerinize yakından bakmak için yola çıkıyorsunuz. Yunan demokrasinin son halini simgeleyen Meclis binası ve önünde geleneksel asker kıyafetleri ile nöbet tutan askerlerle her daim fotoğraf çektiren turistler... Hemen kıyısında elinizi uzatırsanız üzerine konup ekmekleri yiyen güvercinlerle muhabbet edebilirsiniz. Az ötede bu sokakta yaşlanmış
hissi uyandıran bir amcanın sattığı leziz susamlı simitlerden alabilir ve güvercinlerle paylaşabilirsiniz. Genelde sakin, kalabalık olmayan sokaklarında biraz yürüyor ve Yunanistan Ulusal
Bahçesine ulaşıyorsunuz. 1838 yılında Alman bir Agramonist tarafından 500 çeşit ağaç çeşidi ile yaratılmış olan bu vahaya girdiğinizde kendinizi kentten, hareketinden ve sıcağından kurtarıyorsunuz. Kente yapılacak en büyük iyilik onun nefes almasını sağlamak değil midir zaten? Zevkine, içkisine ve muhabbetine düşkün Atinalılar bunu uzun yıllar önce düşünüp hayata geçirmiş ve kent çok büyümesine rağmen bu botanik bahçesi bugüne kadar küçülmeden gelebilmiştir.
Aynı bölgede protestoların ve bilimin kalbi Atina Politeknik üniversitesi tarihi yapısı ve her türlü aykırı fikrin yazılı olduğu duvarları ile karşı karşıya geliyorsunuz. Kimi zaman şiddet yüklü protestoların eksik olmadığı bu ünivesiteye polisin girmesi yasal olarak mümkün değilmiş.
Üniversitenin ve Atina kentinin geneline yayılan grafitti aşkı ile her çeşit bina çeşit çeşit grafftilerle kaplanmış. Sanırım yaşanan ekonomik krizin bir yansıması idi bu. Gençlerin kendilerini anlatma biçimlerinden en önemlisi olmuş graffiti.  





Atina'da İzmir
İzmir'den Atina'ya göç eden Rumlar Atina'da küçük izmiri yaratmışlar. İsmi Nea Symirni yani Yeni
İzmir. İzmir’in saat kulesini, tarihi binalarını, benzer caddelerini ve fuarını yaratarak memleket hasreti gidermeye çalışmışlar. Yanlarına İzmir'i götürmüşler desem abartılı olmayacak. Yeni İzmir'de yaşayan Katerina bu bilgileri bana heyecanla anlatıyor. "İnsanlar ve en çok ben İzmiri, İstanbulu, Trilyeyi ve diğer Ege kentlerini unutamıyoruz. Burada hayata kaldığımız yerden devam ettik". 


Akrapolun Gölgesinde bir yaşam alanı; Monastraki Bit Pazarı
Monastraki Bit Pazarına girdiğiniz anda kendinizi İzmirin tarihi Kemeraltı Çarşısındamışınız gibi
hissediyorsunuz. Dükkanların önlerine taşmış renkli kıyafetler, çarşıda yürüyen farklı kültürlerden insanlar, kahve keyfini çıkaran ehlikeyfler, ucuzluk, seyyar meyve satıcıları, sürekli bir devinim hali... Kemeraltıdaymış gibi hissetmemek elde değil. Tek farkı buradaki insanların daha yavaş ve telaşsız olma halleri. Birbilerine Osmanlıdan beri komşuluk yapan cami ve kilisenin baktığı meydanda turistler, satıcılar, sıcaktan kaçıp buzlu frappelerini içenlenler ve seyyahlar bulunuyor. Arasıra kulanığınıza çalınan Türkçe sözcüklerle yukarıda kentin sahibi gibi davranan dev Akrapol efendiyi seyre dalınca Atinayı yani Doğu ve Batıyı aynı anda  hissediyorsunuz. Beş asır boyunca Atina’da hüküm süren Osmanlı ve ondan önce sürekli ortadoğu ve mezepotamya ile içli dışlı hayatlar yaşayan
ve halen içerisinde Türk, Pomak, Yahudi, Arnamut ve daha birçok farklı kültürü içinde taşıyan Atina’nın doğuya ait renkleri koyu bir şekilde üstünde taşıması garip olmasa gerek. Atinayı çekici kılan da bu özelliği sanki... Kentte gezinirken Philip Marcel’in Levant kitabında tasvirini yaptığı 1920lerin İzmir ya da Selanikini hatırladım. Çok çeşitli ve renkli...  
 Atinalılar Akropolun kıyısında ve Akrapole yakışan tasarım ile muhteşem bir müze inşa etmişler.  Eski kentin üzerine kurulmuş ve zemininde yer alan kazı alanlarını ve ortaya çıkarılmış kadim kentler camla örtülmüş. Müzenin ilk katında camlar üzerinde dolaşırken insan aşağıya bakıyor ve boşlukta yürüyormuş gibi hissediyor. Taşlara ruh ve his verme konusunda becerikli olan Yunan heykeltraşların eserlerini ve tarih içerisinde evrimleşen heykel sanatını izlemek ve üstelik tarihi işini aşkla yapan bir rehberden
dinlemek çok etkileyici. Pagan tapınağı iken kilisiye çevirilen Akropoldeki Artemis tapınağı Osmanların burayı ele geçirmesi ile camiye dönüştürüyorlar. Bağımsızlık savaşından sonra Akrapol tekrar Yunan egemenliğine girince ise cami olan tapınak tekrar kilise haline getiriliyor. Dünyanın birçok yerinde yaşanmış hikayeler gibi...  Halen garip gelir bana...
Yunanistan'da kaldığım bir hafta boyunca en çok sevdiğim şey yemek kültürü ve etrafında hayat bulan hoş sohbetler. Binlerce yıllık tecrübe ile demlenmiş bu kültür balık, kalamar, ahtapot ve karides gibi deniz ürünlerini Akdenizin enfes zeytinyağı ve baharatları ile buluşturmayı başarmış. Sofraya yine bu verimli toprakların ürünü olan şahane sebze, meyve, şarap, uzo ve rakıyı yerleştirmiş. Bu tatlarların sıralandığı masayı hakim bir
tepeye yerleştirip etrafında dostları ve yeni tanışıp hemen ısınıverdiğiniz insanları buluyor ve hayatın değerli anlarından birisini yaşıyoruz. İçine buzikiyi ve Yunan ezgilerini de katıp sınırları aşan muhabbetlere dalıyor ve hayalini kurduğumuz hayatı kısa süreliğine yakalıyoruz. Benzerliklerimizin ilişkiyi kolaylaştırdığı ancak farklılıklarımızın tehlikeli olmadığını aksine hayatlarımızı şenlikli hale getirdiğini gördük yeniden. Sadece kendimize benzeyen kültürlerle beraber yaşamanın sıkıcı olacağını bizi ve kültürümüzü fakirleştireceğini tekrardan öğreniyorduk. Ve işte bu yüzden Mübadele ile birbirinden ayrılan kültürlerin değişim damarının zayıfladığını hissediyoruz. Kültürler kendi içlerine
kapanmış birbirlerine dokunamamaktan kaynaklı yabancılaşma ortaya çıkmış. Bu da son derece normaldi. Kardeşimizi uzun süre görmediğimizde bile hafiften bir uzaklık hissetmez miyiz? Peki ya bunun tersi olsaydı? Ege’de beraber yaşamaya devam etseydik! Ege’nin iki yakası daha renkli ve her konuda daha gelişmiş olmaz mıydı?
Okul ve Eğitim...
İki senedir proje ortağımız olan ilkokulda bir hafta zaman geçirdik. Bu süre içerisinde evimizi
gibi oldu. Neler gördük? Neler öğrendik? Yunanistanda okullar belediyeye bağlı ve ihtiyaçlarını belediye karşılıyor. Ancak öğretmen maaşlarını devlet ödüyor.  İlkokul 6 sene. Geniş bir bahçesi ve çok amaçlı salonu olan okulda sınıflar da 20-25 kişi arasında değişiyor. Öğretmen bir sınıfı en fazla iki sene okutuyor. 130 öğrencisi olan okulda 7 öğretmen, 1 müdür ve  yardımcı hizmetliler bulunuyor. Okul müdürünün en az yüksek lisans mezunu olması gerekiyor. Okul kantininde çikolata bisküvi vb.şeyler bulunmuyor. Sadece ev yapımı börek, poğaça türü şeyler satılıyor. Öğrenciler evden getirdikleri yemeklerini de kantinin mikro dalga fırınında ısıtabiliyorlar. Öğretmenler de bu kantini yemek yemek ve kahve içmek için kullanıyor. Bir de sigara içmek için... Okulda blok dersler yapılıyor ve tenefüslerde tüm çocuklar bahçeye çıkartılıyor. Sadece bahçede bir nöbetçi öğretmen duruyor. Öğrencilerin motivasyonu ve birbirlerine karşı davranışları genelde çok olumlu. Grup ve
diğer çalışmalarda yarışmak yerine birbirlerine destek olmaya çalışıyorlar. Bu sistemde test ve sınav yarışının olmadığını görmek çok sevindirici. Projelerle, okuma, anlatma ve yaratıcı yazma etkinlikleri ile derslerin işlendiğini gözlemledik. Bu arada okulda Çinli, Bulgar, Arnavut ve diğer milletlerden çocuklar bulunmakta. Yunancayı iyi bildiklerini, okul ortamına iyi uyum sağladıklarını ve Yunan
öğrencilerle ilişkilerinin çok güzel olduğunu  görüyoruz. Okullar tam gün ve saat 14.30da bitiyor. Çalışan ailelerin çocukları için güzel bir uygulama var. Paydos zilinden sonra çalışan ailelerin çocukları okulda kalıyor ve onlara eşlik edecek, ders ya da sosyal etkinlik yaptıracak bir öğretmen bulunduruluyor. İngilizce öğretimi ana sınıfında başlıyor. Ders anlattığız sınıflarda ve
dışarıda sohbet ettiğimiz çocuklarda İngilizce seviyesinin yaşlarına göre iyi olduğunu fark ediyoruz. Elbette çocuklar arasında dil seviye farkı da bulunuyor. İlkokul düzeyinde İngilizce, resim, müzik ve beden eğitimi derslerine branş öğretmenleri giriyor. Din dersi var ancak Ortodoks Hristiyan olmayanlar (Protestan, Katolik, vb.) ile Müslüman, Yahudi, Budist, Zerdüşt ve diğer dinlere mensup ailelerin çocukları din dersinden muaflar. Ve son bilgi. Okulun mevcudu 300 kişiyi geçince hemen yeni bir okul açılıyor.
Bu arada Rafina ilkokulunun çocukları tıpkı bizim ülkemizdeki çocuklar gibi cana yakın, enerjik, yeniliklere açık ve farklı kültürden gelenlerle konuşmayı çok seviyorlar. Onları bizim çocuklarla mektup arkadaşı yapıp dostluğun temellerini çekirdekten kurduk.

Bir seyahatten daha döndüm ve her zamanki gibi artık eski ben değilim. Yeni dostlarla, deneyimlediğim kültürle, ziyaret ettiğim mekanlar ve dinlediğim insan hikayeleri ile artık daha farklı bir insanım. Bundan sonra Ege denizine, Egenin tarihine ve buralarda yaşamış ve yaşayan insanlara bakışım daha değişik olacak. Elbette olumlu duygular ağır basacak. Seyahatten çoğu zaman hasat ettiğim de bunlar zaten. Şimdi bu duyguları ve yaşananları memleketimdeki insanlara ulaştırma serüveni başlayacak.
Yunanistan'daki yeni dostlarla bir sonraki buluşmamız Ege'nin bu kıyısında olacak. İzmir'de. Yeni dostların dedelerinin yaşadığı mekanlar ve evler ziyaret edilecek, buzukinin yanına bağlama eklenip şarkılar söylenecek, rakı ve uzo beraber içilecek ve halayla beraber sirtaki yapılacak. İki halkın dostluğuna ve barışa yürekten inanan Yaşar Kemal’i ve Dido Sotiru’yu aynı anda okuyacağız. Böylece Ege’nin iki yakasını yeniden bir araya getirme yolunda minik bir katkı vermiş olacağız. Ve son olarak bana Triyle yolları görünüyor. Rafina’daki dostların memleketlerine gönderdikleri selamları götüreceğim. Ve dedelerinin bıraktığı eserlere dokunacağım. Onlar için. Sonra da kim bilir belki Ege’nin bu yakasında İzmir’de yaşayan göçmenlerle eski memleketleri olan Selanik ve Girit'e gideriz. Çok güzel olmaz mıydı?
Mehmet Ateş

11 Haziran 2016